آشنایی با گروه زیست فناوری پزشکی

تاریخچه

تلاش بشریت در طول تاریخ همواره در جهت بقای خود و اکوسیستمی است که در آن زندگی می کند . شکل گیری کسب و کارهای گوناگون نیز با همین هدف انجام شده است. بعضی از مشاغل هدفشان ارتقای کیفیت بقا و گروهی نیز بدنبال افزایش کمیت آن هستند. یک صنعتگر، یک معلم ، راننده و یا منشی یک دفتر، همه و همه تلاش می کنند با ارائه خدمات خود کیفیت و رفاه را در زندگی افزایش دهند . اما شغل پزشکی و مشاغل وابسته و اساتید و دانشجویانی که در این حوزه فعالیت می کنند ، نه تنها به بهبود کیفیت بقا کمک می کنند  بلکه افزایش طول عمر و کمیت آن برایشان در الویت اول است. افزایش عمر عزیزی که دچار بیماری صعب العلاجی شده است حتی برای یک روز غنیمت بزرگی است و اگر این امر به درمان قطعی منجر شود چه موهبتی توان برابری با آن را خواهد داشت؟!

علم بیوتکنولوژی از جمله علومی است که در چند سال اخیر با پیشرفت های مداوم مواجه بوده است . رشته بیوتکنولوژی به کاربرد روشهای علمی و فنی در تولید و یا تبدیل بعضی مواد به کمک عوامل بیولوژیک (میکروارگانیسمها، یاخته‌های گیاهی و جانوری و آنزیمها و... ) و همچنین برای تولید کالا و خدمات در کشاورزی، صنایع غذایی، دارویی، پزشکی و سایر صنایع  می‌پردازد. از این رو، گروه زیست فناوری پزشکی از طریق برقراری ارتباط نزدیک بین متخصصان رشته های علوم پایه (مانند فیزیولوژی، بیوشیمی، ژنتیک، میکروب شناسی، ایمنی شناسی، اپیدمیولوژی و آمار حیاتی) با یکدیگر و با متخصصان بالینی، درخصوص بیماریهای شایع و مشکلات سلامت استان، تمامی ظرفیت های حوزه علوم پایه و بالینی در حلقه های علمی تحقیقاتی و فناوری را در جهت ارتقاء سطح سلامت جامعه گرد هم می آورد.

   هدف از ت‍‍أسیس این گروه بکارگیری توان و استعدادهای بالفعل و بالقوه دانشگاه، نیروی انسانی (اساتید، محققین و دانشجویان) و نیز امکانات پیشرفته دانشگاهی جهت پیشبرد و هدایت تحقیقات در زمینه علوم نوین پزشکی می‌باشد. همچنین دانشجویان خواهند آموخت که تکنیک‌های مختلف چگونه در حوزه های خاص پزشکی و یا دارویی از قبیل کشف و طراحی داروهای جدید، ایمونولوژی، طب بازساختی، و درمان بیماریهای عفونی بکار خواهند رفت.

به عنوان مثال دانش آموختگان رشته زیست فناوری پزشکی (بیوتکنولوژی پزشکی) قادر خواهند بود با طراحی و تولید واکسن‌های نوین زیستی، کیت‌های تشخیصی و آنتی بادی‌های نوترکیب در زمینه‌ی سرطان و درمان آن مطالعه و اقدام نمایند.

چشم انداز(vision)

امید می رود در آینده این رشته در زمینه شاخص‌های آموزشی از استانداردهای جهانی برخوردار باشد و پژوهش‌ها و تولیدات این علم نیازهای مراکز تحقیقاتی کشور و منطقه را برآورده سازد. بطوریکه محصولات تولید شده توسط دانش آموختگان این رشته با محصولات برتر تولید شده در منطقه قابل مقایسه باشد. بر همین اساس گروه ما خود را موظف می داند با بهره گیری از دانش بیوتکنولوژی پزشکی و با استفاده از اساتید مجرب و متعهد، دانشجویان را به شناخت مشکلات و خطرهای تهدید کننده سلامت تشویق و با هدایت پروژه های تحقیقاتی و پایان نامه های هدفمند و ساخت ابزارها و سامانه های دارویی و ...  به رفع این خطرات ترغیب نماید. لذا تربیت نیروی متخصص مورد نیاز کشور و منطقه در مقاطع کارشناسی ارشد، انجام پژوهش­های بنیادی و کاربردی به منظور خلق دانش و ثروت از اهداف این رشته­ تحصیلی است. انتظار می رود که دانش آموختگان این رشته بتوانند نیازهای نیروی انسانی مورد نیاز برای بخش تولید و مراکز تحقیقاتی در کشور و منطقه را فراهم آورند.

ماموریت (Mission)

ماموریت اصلی گروه زیست فناوری پزشکی بکارگیری توان و استعدادهای بالفعل و بالقوه دانشگاه، نیروی انسانی اعم از اساتید، محققین و دانشجویان و نیز امکانات پیشرفته دانشگاهی موجود برای پیشبرد و هدایت تحقیقات در زمینه بیوتکنولوژی پزشکی و همچنین انجام رسالت خویش تا رسیدن به سطح روز دنیا و خودکفائی علمی کشور و منطقه می باشد.

وظایف و توانمندی های گروه

 وظایف آموزشی:

• تربیت دانش آموختگانی بتوانند از علوم بین رشته ای در راستای تبدیل علم به ثروت استفاده کنند
• تدریس دروس نظری، عملی، کارگاهی، آزمایشگاهی با استفاده از روش های نوین تدریس.
• ارزشیابی دانشجویان متناسب با اهداف آموزشی.
• برگزاری آزمون های کلاسی، میان ترم و پایان ترم در راستای اهداف آموزشی برنامه درسی
• انتقال پیام های فرهنگی و تربیتی در قالب برنامه درسی پنهان
• تشویق و راهنمایی دانشجویان به استفاده از منابع اصلی و تخصصی هر رشته به زبان اصلی.
• توانمند ساختن بیشتر دانشجویان برای ورود به عرصه کسب و کار

وظایف پژوهشی-فناوری:

• اجرای پروژه های پژوهشی تقاضا محور

• چاپ و انتشار مقالات و کتب علمـی و ارائه مقاله در سمینارها و همایش های داخلی و خارجی با مشارکت دانشجویان
• هدایت دانشجویان و اعضای هیئت علمی به سمت طرح های فناورانه
• برگزاری ژورنال کلاب ها با تاکید بر مقالات تولید محور
• برگزاری و یا همکاری در همایش های تخصصی در دانشگاه یا دانشگاه های مرتبط.
• تشویق دانشجویان به شرکت در همایش های فناوری، علمی و تخصصی.
• برگزاری کارگاه ها یا کلاس های آشنایی با مبانی کسب و کار و روش تحقیق
• تشویق دانشجویان در جهت ایده پردازی و خلاقیت در رشته تخصصی، شرکت در رویدادهای استارتاپی .
• هدایت دانشجویان به سمت همکاری با کمیته تحقیقات دانشجویی.

وظایف حمایتی:

• حمایت از دانشجویان در جهت ایده پردازی و خلاقیت در رشته تخصصی.
• حمایت از طرح های بنیادی و کاربردی در حوزه زیست فناوری و علوم مرتبط.

برنامه عملیاتی آینده گروه

• تدوین طرح های پژوهشی محصول محور مرتبط با اولویت های گروه و دانشگاه.
• تربیت دانشجوی فناور
• برگزاری ژورنال کلاب های ماهانه.
• همکاری با کمیته تحقیقات دانشجویی

• توانمند سازی اعضای هیات علمی جوان.

بهداشتی:

در حوزه بهداشتی توجه بهداشتی به ایمن سازی جامعه در مقابل امراض گوناگون واگیر و غیر واگیر مد نظر می‌باشد و در این بین توانمندی های علمی رشته زیست فناوری پزشکی می‌تواند در طراحی و ساخت واکسن‌های نوین نسل سوم مانند DNA واکسن2ها ، برای بیماریهای مهمی چون ایدز ، سل و حتی اعتیاد مثمر ثمر باشد. از مقولات مهم دیگر در حوزه بهداشت توجه به پیشگیری از ابتلا به بیماری2ها ، به خصوص بیماری‌های ژنتیکی(مانند تالاسمی ، هموفیلی و ...) و سرطان می باشد. ضمنا پیشگیری جامعه بشری از ابتلا به بیماری‌هایی مانند دیابت و قلب و عروق از اولویت های مهم نظام بهداشتی کشور است. در این بین طرح و توسعه راهکارهای پیشگیرانه مدرن، همچون تشخیص قبل از تولد، نیازمند استفاده از تکنیک های مدرن و توانمند تشخیصی است که در حیطه علمی و عملی زیست فناوری پزشکی می باشد. پس واضح است که لزوم تربیت نیروی متخصص کارشناسی ارشد و دکتری به منظور تامین جدی کشور در این زمینه، به خوبی توجیه پذیر می باشد.

درمانی:

در حوزه درمانی ، نیاز به داشتن دانش فنی تولید داروهای نوترکیب و زیستی از ضرورت های جامعه ما می باشد. چرا که امروز به دلیل نبود این تخصص راهبردی در کشور ، همچنان مجبور به خروج هزینه های کلان در قالب ارز برای خرید این قبیل فراورده ها می باشیم که نمونه‌ها‌ی آن در بیماران MS و بیماری‌های خاص مشهود است. تسریع موج فراگیر پیشرفت در حوزه زیست فناوری به سطح دانشگاه‌ها‌ی کشور و دانشجویان رشته ها ی پزشکی از جمله اهداف و رسالت های این رشته خواهد بود. این امر منتهی به فهم بهتر و بیشتر دانش آموختگان رشته های پزشکی از کاربرد های این علم در حوزه های پزشکی خواهد شد و آنان را با روند پرشتاب تحولات در پزشکی سنتی آشنا خواهد نمود.

مدیریت:

• مدیریت عملی و علمی پروژه های تولیدی زیست فن آوری با رویکرد تولید فرآورده ها ی زیستی و راهبردی در نظام جامع بهداشتی کشور.
• بر عهده گرفتن مسئولیت ایجاد ، گسترش، مدیریت و پشتیبانی مراکز تولید فراورده های بیولوژیک با روش های نوین زیست فن آوری.

دانشگاه علوم پزشکی بجنورد از سال 94 در مقطع ارشد موفق به پذیرش رشته زیست فناوری پزشکی شد و سالانه بطور میانگین 4 دانشجو در این مقطع میپذرد. درصد بالایی از دانش آموختگان این دانشگاه در مقطع دکترا در حال حاضر مشغول به تحصیل هستند و تعدادی نیز در حال گذراندن طرح تعهدات در مراکز درمانی میباشند. در حیطه پژوهشی از همان ابتدا سعی بر انجام پروژه‌های کاربردی و محصول محور شده است و تاکنون علاوه بر تعداد زیادی مقاله، در سایر حوزه ها نظیر ثبت اختراع و طرح‌ های فناورانه اقدامات شایانی انجام شده است.

مطالعات در زمینه کاربرد سلولهای بنیادی در حوزه درمان، تولید پروتئین‌های نوترکیب و آنتی بادیهای منوکلونال، و همچنین طراحی و ساخت کیتهای تشخیصی از جمله اولویتهای کاری گروه است.

دستاوردهای رشته (حوزه آموزش، پژوهش و فناوری):

• از سال 94 تاکنون از مجموع 36  دانشجوی این رشته 25 دانشجو فارغ التحصیل شده اند که 2 نفر از مقطع دکتری نیز فارغ التحصیل شده‌اند، 5 نفر در حال گذراندن مقطع دکتری هستند و 4 نفر نیز در مراکز درمانی در حال انجام تعهدات میباشند. علاوه بر این در این مدت آزمایشگاه‌های تحقیقاتی دانشگاه تجهیز و  دانشجویان مقاطع مختلف از جمله کارشناسی ارشد زیست فناوری پزشکی در حال انجام پروژه های خود می باشند. از دستاوردهای گروه میتوان به موارد زیر اشاره کرد:

• ثبت بیش از صد مقاله پژوهشی با آدرس گروه
• ایجاد ارتباط بین گروه و دفتر ارتباط با صنعت و مرکز رشد در حل مشکلات جامعه
• تعریف پایان نامه های و طرح های فناورانه و تولید محصولات اولیه تاسیس شرکت از سایر فعالیتهای گروه بود.
• دارا بودن چندین ثبت اختراع در زمینه بیو و نانو در گروه

از زمان شروع پاندمی کرونا گروه علاوه بر تامین تجهیزات مورد نیاز تشخیص مولکولی کرونا همکاری بسیار خوبی داشت بطوریکه نیاز استان مرتفع گردید علاوه بر این اعضای هیات علمی و دانشجویان و فارغ التحصیلان این گروه در جهت انتجام تستهای آزمایشگاهی و تامین محیط انتقالی ویروس کمک شایانی به دانشگاه و استان کردند.

در ادامه نیز تولید محصولات دانش بنیان ، ارائه خدمات و درآمدزایی توسط شرکتهای تاسیس شده توسط اعضای هیات علمی گروه از جمله اهداف تعیین شده در 5 سال آتی است. علاوه بر این با توجه به کارنامه گروه جذب دانشجوی دکتری از جمله سایر اهداف گروه است.

اولویت های پژوهشی گروه

راهبردهای گروه بر اساس مدل SWOT

نقاط قوت:

• وجود هیات علمی جوان توانمند و مستعد.
• وجود فضای فیزیکی مناسب آزمایشگاهی (آزمایشگاه های بیوتکنولوژی، نانوپزشکی، و آزمایشگاه های سلولی و مولکولی).
• وجود علاقه فراوان به امور پژوهشی در گروه.
• آشنایی اعضای گروه با فناوری‌های نوین اطلاعاتی.
• هدفمند سازی آموزش‌های دوره ای مرتبط با فناوری اطلاعات و شبکه های اطلاعاتی.
• اهتمام نسبت به تولید محتوای دیجیتالی و گرایش نسبت به‌کارگیری فناوری نوین در فرآیند یاددهی و یادگیری.
• اهتمام دانشگاه به توسعه رشته و رشته های نوین  در سطح PhD در رشته های نانوپرشکی، بیوتکنولوژی، ، مهندسی بافت.
• ارتباط خوب و دو سویه با سایر رشته های دیگر مرتبط مانند فیزیولوژی پزشکی، پاتوبیولوژی، آناتومی
• ارتباط خوب و دو سویه با سایر رشته های تخصصی پزشکی از جمله پوست، اطفال، ارتوپدی؛ چشم
• ارتباط خوب و دو سویه با دانشگاه بجنورد و رشته های وزارت علوم

• پذیرش دانشجویان متقاضی گذراندن پایان نامه از سایر دانشگاه ها

نقاط ضعف:

• پذیرش دانشجو تنها در یک مقطع (کارشناسی ارشد ناپیوسته).
• عدم وجود اتاق تمیز
• وابستگی به سایر دانشگاه ها و مراکز جهت استفاده از آزمایشگاه های تخصصی نظیر آزمایشگاه میکروسکوپ الکترونیکی و فلوسایتومتری و ...
• کمبود امکانات رفاهی اعضای هیات علمی.
• کمبود امکانات رفاهی اساتید مدعو.
• کمبود اعتبارات لازم برای انجام بهینه امور و انجام طرح های پژوهشی.
• فقدان کارشناس مورد نیاز.

فرصت ها:

• وجود تقاضای روز افزون به خدمات دانشگاه برای توسعه رشته های نوین مانند زیست فناوری پزشکی، نانوفناوری پزشکی ، مهنسی بافت و ...
• امکان دسترسی به شبکه های مجازی و اینترنت با پهنای باند بالا
• وجود منابع علمی قابل دسترس در شبکه اطلاعات جهانی
• امکان عضویت در مجامع بین المللی در رشته های وابسته و ارتباط با مراکز علمی
• وجود افراد صاحب نظر و برجسته علمی در سطح منطقه و کشور
• امکان استفاده از فرصت های مطالعاتی برای اعضای هیات علمی
• نزدیکی به دانشگاه علوم پزشکی مشهد  به عنوان دانشگاه قطب
•  همجواری با کشورهای همسایه شرقی جهت ارائه خدمات و پذیرش دانشجو
• استفاده از ظرفیت های گروه در راه اندازی آزمایشگاه تشخیص بیماری نوظهور مانند کرونا

تهدیدها:

• کمبود فضاهای فیزیکی و اتاق تمیز (clean room)  برای توسعه فعالیت های مرتبط با سلول درمانی و سلول های بنیادی
• کمبود نیروی انسانی ( نیروی هیات علمی، اداری و کارشناس آزمایشگاه) در زمینه تولید و فناوری
• استفاده ناکافی از ظرفیت گروه در سیاست­گذاری دانشگاه.
• عدم هماهنگی‌های لازم جهت راه‌اندازی سیستم‌های نرم‌افزاری مناسب.