با نزدیک شدن به فصل امتحانات، اضطراب و نگرانی در میان دانشجویان افزایش می‌یابد. این احساسات گاهی به حدی می‌رسند که عملکرد تحصیلی و کیفیت زندگی دانشجویان را به شکل جدی تحت تأثیر قرار می‌دهند. برای بررسی ابعاد مختلف پدیده اضطراب امتحان و یافتن راهکارهایی عملی و علمی برای مدیریت آن، گفت‌وگویی تفصیلی با سرکار خانم دکتر نجمه عباسی، معاون آموزشی و عضو هیئت علمی دانشکده پزشکی و  متخصص اعصاب و‌ روان توسط روابط عمومی دانشکده پزشکی تنظیم گردیده که توجه شما دانشجویان محترم را به آن جلب می کنیم.

____

تعریف اضطراب امتحان از زبان متخصص اعصاب و روان و عضو هیئت علمی دانشکده پزشکی

 دکتر عباسی در آغاز گفتگو، اضطراب امتحان را اینگونه تعریف می‌کنند:

"اضطراب امتحان نوعی اضطراب موقعیتی است که در زمان‌های ارزیابی، مانند امتحانات، به صورت واکنش‌های هیجانی و شناختی بروز می‌کند. این اضطراب می‌تواند از حد طبیعی فراتر رفته و عملکرد شناختی، حافظه و تمرکز فرد را مختل کند."

به باور وی، اضطراب امتحان زمانی مشکل‌ساز می‌شود که از سطح طبیعی فراتر رفته و به مانعی در مسیر موفقیت تبدیل شود.

____

مراحل بروز اضطراب امتحان

وی زمان بروز اضطراب را به شش بخش تفکیک می‌کنند:

1.  مرحله مطالعه پیش از امتحان: نگرانی در خصوص ناتوانی در یادگیری مطالب

2.  شب قبل از امتحان: بی‌خوابی، افکار منفی و نشخوار ذهنی

3.  صبح روز امتحان: تپش قلب، کاهش اشتها و استرس قابل توجه

4.  حین امتحان: سفید شدن ذهن، فراموشی، اضطراب شدید عملکردی

5.  پس از امتحان: حس پشیمانی، تحلیل افراطی پاسخ‌ها

6.  انتظار نتایج: نگرانی از نمره، تأثیر آن بر معدل یا آینده شغلی

____

معاون آموزشی دانشکده پزشکی عوامل موثر در شکل گیری اضطراب امتحان را چنین بر می شمارد:

عوامل فردی:

•  ویژگی‌های شخصیتی اضطرابی

•  عزت نفس پایین و خودپنداره منفی

•  الگوهای فکری ناکارآمد (مثل "اگر نمره خوبی نگیرم، بی‌ارزشم")

•  عدم آمادگی علمی کافی

•  تجربیات گذشته منفی از امتحانات

عوامل محیطی:

•  تأکید بیش از حد خانواده بر نمره

•  رقابت‌های ناعادلانه یا مقایسه‌ای

•  سبک تدریس غیرانگیزشی یا ارزشیابی تنبیهی

•  فضای فیزیکی و روانی نامناسب در زمان آزمون

____

سپس این عضو هیئت علمی، برای کاهش اضطراب ناشی از امتحان راهکارهای ذیل را پیشنهاد می دهد:

1. مدیریت شناختی:

•  بازسازی شناختی: شناسایی و اصلاح افکار غیرمنطقی و فاجعه‌ساز

•  خودگویی مثبت: جایگزینی افکار تضعیف‌کننده با عبارات انگیزشی مانند "من آماده‌ام و می‌توانم موفق شوم."

2. تکنیک‌های جسمی و آرام‌سازی:

•  تنفس عمیق شکمی: کاهش ضربان قلب و تنش فیزیولوژیک

•  ریلکسیشن پیشرونده عضلانی: تمرکز بر تن‌آرامی در سراسر بدن

•  تمرین ذهن‌آگاهی: حضور در لحظه حال و تمرکز بر "اینجا و اکنون"

3. مهارت‌های برنامه‌ریزی و مطالعه:

•  برنامه‌ریزی هفتگی و روزانه قابل انعطاف

•  مرور تدریجی به جای شب امتحانی

4. آمادگی روانی در روز امتحان:

•  خواب کافی شب قبل از امتحان

•  مصرف صبحانه متعادل و کاهش مصرف کافئین

•  پرهیز از گفت‌وگوهای اضطراب‌زا با دیگران

•  ورود زودهنگام به محل آزمون و یافتن موقعیت آرام

5. مراقبت بعد از امتحان:

•  تحلیل آزمون با فاصله زمانی و به صورت منطقی

•  جلوگیری از غرق شدن در احساس گناه یا شکست

•  پاداش دادن به خود به خاطر تلاش، نه صرفاً نتیجه

____

توصیه پایانی

و در پایان دکتر نجمه عباسی، معاون آموزش و عضو هیئت علمی دانشکده پزشکی، در آستانه امتحانات پایان ترم به دانشجویان این توصیه را دارند:

"اضطراب امتحان را نه به عنوان دشمن، بلکه به عنوان نشانه‌ای از اهمیت موفقیت برای شما ببینید. کنترل این اضطراب با یادگیری مهارت‌های روان‌شناختی و اصلاح سبک زندگی کاملاً امکان‌پذیر است. در صورت شدت یافتن علائم، حتماً با مشاور روانشناس دانشگاه تماس بگیرید."

____

���� با آرزوی آرامش روان و موفقیت علمی برای همه دانشجویان گرامی.